Kredit Gecikməsinə görə Qara Siyahıya Düşmək

Müasir dövrdə bankdan və ya digər maliyyə qurumlarından kredit götürmək çoxlarının gündəlik həyatının bir hissəsinə çevrilib. Lakin bəzi hallarda borcun vaxtında ödənilməməsi və kredit gecikməsi insanı qara siyahıya sala bilər. Bu, yalnız maliyyə çətinliyi yaratmaqla bitmir, həm də gələcəkdə yeni kredit almaq imkanlarınızı ciddi şəkildə məhdudlaşdırır.

Bu yazıda sizə kredit gecikməsi nədir, qara siyahıya düşmək hansı hallarda baş verir və ondan necə çıxmaq olar suallarının cavablarını, həmçinin qanunvericiliyə əsaslanan hüquqi çıxış yollarını izah edəcəyik.

Kredit Gecikməsi nədir?

Gecikmənin yaranma halları aşağıda sadalanıb:

• Ödəniş müqavilədə göstərilən tarixdə edilmirsə;
• Kreditorun xəbərdarlığına baxmayaraq borc ödənilmirsə;
• Kredit ödənişi üçün əlavə vaxt verilib, lakin həmin müddət də pozulubsa.

Bu kimi hallar bank sistemində avtomatik olaraq “gecikmə” statusu yaradır və sizin kredit tarixçəniz mənfi qiymətləndirilir.

Kredit Gecikməsi və Qara Siyahı Nə Deməkdir?

“Kredit gecikməsi” və “qara siyahı” anlayışları bir-birinə yaxın ifadələr olsa da, eyni deyil.
Kredit gecikməsi – hüquqi və maliyyə cəhətdən öhdəliyin vaxtında yerinə yetirilməməsidir.
Qara siyahı isə – Mərkəzləşdirilmiş Kredit Reyestri və ya Kredit Bürosu tərəfindən toplanan məlumat bazasında sizin gecikməniz barədə qeyd aparılmasıdır.

Banklar, lizinq şirkətləri və kredit təşkilatları bu reyestrdən istifadə edərək yeni kredit müraciətlərini qiymətləndirirlər. Əgər sizin adınız bu sistemdə “gecikmə” ilə qeyd olunubsa, bu, sizi avtomatik olaraq riskli müştəri kateqoriyasına salır.

Qara Siyahıya Düşmək üçün Nə Qədər Gecikmə Yetərlidir?

Kredit müqaviləsində kreditin bütün digər şərtləri ilə yanaşı özündə geri ödəniş şərtləri və tarixlərini əks etdirən ödəniş qrafiki də yer alır. Müvafiq ödəniş qrafikində qeyd edilən tarixlərdə və məbləğdə ödənişləri aparmadıqda, yəni müqavilənin ödəniş qrafikindən kənarlaşdıqda borc verən təşkilat tərəfindən şəxsə gecikmə günləri hesablanmağa başlayır. Müvafiq gecikmə günlərinin hesablanması müştərinin ödəniş qrafiki üzrə zəruri ödənişini tam edən ana qədər hesablanır və təşkilatın sistemində qeyd edilir. Daha sonra borcun ödəniş tərzini əks etdirən tarixçə (pozitiv və neqativ məlumatlar) “Kredit büroları haqqında” Qanunun tələblərinə uyğun olaraq ayda ən azı bir dəfə olmaqla Kredit Bürosunun məlumat bazasına təqdim olunur.

Qara Siyahıya Düşməyin Hüquqi Nəticələri

Qara siyahıya düşmək təkcə yeni kredit almağı çətinləşdirmir, həm də bir sıra əlavə hüquqi və maliyyə nəticələrə səbəb ola bilər:

1. Yeni kreditlərin rədd edilməsi: Banklar sizi etibarsız müştəri kimi qiymətləndirir və kredit müraciətlərinizi qəbul etmir.
2. Faiz dərəcələrinin artması: Əgər hər hansı maliyyə qurumu sizə yenidən kredit verməyə razı olarsa, bu zaman faizlər daha yüksək müəyyən edilir.
3. Girov əmlakının itirilməsi: Əgər kredit girovla təmin olunubsa, bank məhkəmə qərarı ilə həmin əmlakı müsadirə edə bilər.
4. Məhkəmə icraatı: Borc uzun müddət ödənilmədikdə, kreditor icra məmurları vasitəsilə borcun ödənilməsini tələb edə bilər.
5. Kredit tarixçəsinin korlanması: Qara siyahıdan çıxmaq asan deyil, çünki bu məlumat illərlə bazada qalır və yalnız tam borcun ödənilməsindən sonra müsbət tarixçə bərpa olunur.

Qanuna görə Gecikmə Nə Zaman Haqlı Sayılır?

Bəzi hallarda kredit gecikməsi borcalanın təqsiri olmadan baş verə bilər və bu zaman qanun sizin tərəfinizdədir.
Mülki Məcəllənin müvafiq maddələrinə əsasən, aşağıdakı hallarda kreditiniz gecikmiş sayılmır:

• Əgər sizin təqsiriniz olmadan ödəniş gecikibsə (məsələn, texniki nasazlıq, bankın sistem problemi və ya təbii fəlakət nəticəsində);
• Əgər kreditor sizə əlavə vaxt veribsə və siz bu müddət ərzində ödənişi yerinə yetirmisinizsə.
  

Yəni bu hallarda siz qanun qarşısında məsuliyyət daşımırsınız və “qara siyahı”ya düşməməlisiniz.

Qara Siyahıdan Necə Çıxmaq Olar?

Əgər siz artıq kredit gecikməsi səbəbindən qara siyahıdasınızsa, tam ümidsiz olmaq lazım deyil. Qanun bu vəziyyətdən çıxmaq üçün bəzi hüquqi çıxış yolları təqdim edir.

1. Borcun tam ödənilməsi:
   Qara siyahıdan çıxmağın əsas və ən təsirli yolu borcunuzu tam şəkildə ödəməkdir.
   Ödəniş tam edildikdən sonra məlumat MKR -ə ötürülür və “borc bağlandı” statusu ilə qeyd olunur.
2. Bankla razılaşma və restrukturizasiya:
   Əgər borcu dərhal ödəmək mümkün deyilsə, bankla restrukturizasiya müqaviləsi bağlaya bilərsiniz. Bu halda borc hissə-hissə ödənilir və bank gecikmə faizlərinin bir hissəsindən imtina edə bilər.
3. Məhkəmə qaydasında şikayət:
   Bəzi hallarda borcun gecikməsi bankın səhv hesablamasına görə baş verir. Bu halda siz məhkəməyə müraciət edə və ekspertiza yolu ilə gecikmənin əsassız olduğunu sübut edə bilərsiniz.
4. Kredit tarixçəsinin bərpası:
   Borcun tam ödənilməsindən sonra siz kredit bürosuna müraciət edərək müsbət kredit davranışının əlavə olunmasını tələb edə bilərsiniz. Bu, gələcəkdə bankların qərarına müsbət təsir göstərə bilər.

Hüquqi Məsuliyyət və Cərimələr

Kredit gecikməsi zamanı siz təkcə əsas borcu deyil, həm də gecikmə faizini və dəbbə pulunu ödəməyə borclusunuz.

Əgər Kimsə Sizin Adınıza Kredit Götürərsə

Bu, son illərdə artan problemlərdən biridir. Əgər kimsə sizin adınıza saxta yolla kredit götürərsə, borc hüquqi baxımdan yenə də sizin üzərinizdə qalır, çünki bank sistemində borclu kimi adınız qeyd olunur.

Bu kimi hallarda dərhal aşağıdakı addımları atmalısınız:

• Polisə və prokurorluğa müraciət edin (dələduzluq halı kimi);
• Banka yazılı formada etiraz təqdim edin;
• Kredit Bürosuna məlumat verin və hesabınızı dondurun;
• Zəruri olduqda məhkəməyə müraciət edin.

Gecikmələrin Qarşısını Necə Almaq Olar?

Profilaktika hər zaman müalicədən yaxşıdır. Aşağıdakı addımlar sizi qara siyahıdan uzaq saxlaya bilər:

• Kredit ödənişlərinizi avtomatik ödəniş rejiminə keçirin;
• Gəlir və xərclərinizi real büdcə planı ilə tənzimləyin;
• Kredit ödəniş tarixlərini mobil tətbiqlərdə və ya təqvimdə qeyd edin;
• Çətinlik yaranarsa, vaxtında banka məlumat verin və əlavə vaxt istəyin.

Nəticə

Kredit gecikməsi və qara siyahı məsələsi təkcə maliyyə deyil, həm də hüquqi məsələdir. Azərbaycan qanunvericiliyinə əsasən, hər bir borclu öz öhdəliyini vaxtında yerinə yetirməyə borcludur. Lakin bəzən həyat şəraiti və gözlənilməz hallar bu prosesə təsir edə bilər.

Əgər siz artıq qara siyahıya düşmüsünüzsə, vəziyyət çıxılmaz deyil. Borcun tam ödənilməsi, restrukturizasiya və hüquqi müdafiə yolları ilə kredit tarixçənizi bərpa edə bilərsiniz.

Unutmayın ki, etibarlı müştəri olmaq yalnız borcun ödənilməsi ilə deyil, həm də məsuliyyətli maliyyə davranışı ilə ölçülür. Kredit tarixçəniz sizin maliyyə “vizit kartınızdır”. Onu qoruyun ki, gələcəkdə banklar sizə etibar etsin.

Hüquqi əsas: Məqalə Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsinə və Kredit Büroları haqqında Qanuna əsasən hazırlanmışdır.

Arbitro Hüquq Şirkəti Birdəfəlik hüquqi xidmətlər, Korporativ hüquqi xidmətlər, Fiziki şəxslərə hüquqi xidmətlər təqdim edir. Təcrübəli vəkillərimiz ilə sizin hüquq müdafiəçiniz olmağa hazırıq.