Son illərdə onlayn mərc və onlayn qumar oyunları Azərbaycanda geniş yayılıb. İnternet üzərindən mərc etmək və ya lotereya oynamaq bir çoxları üçün əyləncə vasitəsinə çevrilsə də, bu fəaliyyətlərin hüquqi çərçivəsini və mümkün məsuliyyətlərini bilməmək ciddi nəticələrə yol aça bilər.
Azərbaycanda həm qanuni onlayn mərc operatorları (məsələn, Topaz, eTopaz, Misli, Azərlotoreya) fəaliyyət göstərir, həm də xaricdə qeydiyyatdan keçmiş qeyri-qanuni qumar platformaları mövcuddur. Bu iki kateqoriya arasında hüquqi fərq çox böyükdür və oyunçular bu fərqi anlamadan hərəkət etdikdə mülki və ya cinayət məsuliyyəti ilə üzləşə bilərlər.
1. Azərbaycanda Onlayn Mərc və Qumarın Hüquqi Statusu
1.1 Qumar və Mərc Oyunlarının Hüquqi Fərqi
Azərbaycanda “qumar” və “mərc” anlayışları qanunla fərqli kateqoriyalara bölünür.
- Qumar oyunları — nəticəsi tamamilə təsadüf üzərində qurulan və maddi qazanc məqsədi daşıyan oyunlardır (məsələn, rulet, poker, blackjack və s.).
- Mərc oyunları isə idman və digər hadisələr üzərindən proqnozlara əsaslanan fəaliyyətlərdir.
Azərbaycan qanunvericiliyinə əsasən, qanuni mərc oyunları və dövlət tərəfindən icazə verilmiş lotereyalar qumar sayılmır və cinayət məsuliyyətinə səbəb olmur.
1.2 Qanuni Operatorlar: Topaz, eTopaz, Misli və Azərlotoreya
Topaz və eTopaz
Topaz Azərbaycanda rəsmi lisenziyaya malik yeganə idman mərc operatorudur. 2011-ci ildə “Caspiantech” QSC tərəfindən yaradılıb və İqtisadiyyat Nazirliyinin lisenziyası əsasında fəaliyyət göstərir.
eTopaz.az saytı üzərindən onlayn mərc etmək qanunidir. Saytda yaş məhdudiyyəti, şəxsiyyət təsdiqi (KYC) və məsul oyun siyasəti tətbiq olunur.
Misli.az və Azərlotoreya
Azərlotoreya ASC dövlətin rəsmi lotereya təşkilatıdır. Misli.az platforması vasitəsilə virtual lotereyalar, “poz-qazan” tipli oyunlar və bəzi idman mərc məhsulları təqdim edilir.
Bu fəaliyyət “Lotereyalar haqqında Qanun” (594-IIQ) çərçivəsində tam qanunidir və dövlət nəzarəti altındadır.
Azerlotereya.com və dövlət nəzarəti
“Azərlotoreya”nın bütün onlayn fəaliyyətləri dövlət tərəfindən tənzimlənir və gəlirlərinin müəyyən hissəsi dövlət büdcəsinə yönəldilir. (e-qanun.az)
Yəni qanuni onlayn mərc və lotereya operatorlarında iştirak etmək hüquqi baxımdan cinayət deyil.
2. Qeyri-Qanuni Onlayn Qumar Oyunları və Hüquqi Risklər
Qanuni operatorlardan fərqli olaraq, bəzi xarici vebsaytlar Azərbaycanda qeyri-qanuni fəaliyyət göstərir. Bu platformalar Azərbaycan qanunvericiliyi ilə lisenziyalaşdırılmayıb, ona görə də onlarda iştirak həm oyunçu, həm də operator üçün hüquqi risk yaradır.
2.1 Qanunsuz Onlayn Fəaliyyətlərin Hüquqi Əsası
Cinayət Məcəlləsinin 244-1-ci maddəsinə əsasən:
“Qumar oyunlarının təşkili və keçirilməsi, əgər qanunla müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirilməyibsə, cinayət sayılır.”
Bu o deməkdir ki:
- Qeyri-qanuni onlayn kazino və ya mərc platformasını idarə edən şəxslər cinayət məsuliyyətinə cəlb olunur.
- Hətta həmin platformalarda aktiv şəkildə iştirak edən oyunçular da araşdırma predmetinə çevrilə bilər.
2.2 Oyunçular Üçün Risklər
Qeyri-qanuni operatorlarda mərc etmək aşağıdakı hüquqi riskləri doğura bilər:
- Pul itkilərinin geri qaytarılmaması — müqavilə etibarsız sayıldığı üçün zərər məhkəmə ilə tələb oluna bilmir.
- Məlumatların oğurlanması — şəxsi və maliyyə məlumatları qorunmur.
- Bank köçürmələrinin izlənməsi — şübhəli əməliyyat kimi monitorinqə düşə bilər.
- Cinayət tərkibli fəaliyyətdə iştirak riski — xüsusilə qeyri-qanuni qumarın təşkili və ya reklamı halında.
2.3 Operatorlar üçün Risklər
Qeyri-qanuni onlayn qumar saytı quran və ya idarə edən şəxslər üçün isə:
- Azadlıqdan məhrumetmə (3–5 ilədək),
- Mülkiyyətin müsadirəsi,
- Cərimələr və aktivlərin dondurulması
kimi sanksiyalar mövcuddur.
3. Mülki Məsuliyyət
3.1 Müqavilələrin Etibarsızlığı
Qanun pozuntusu ilə bağlanmış istənilən müqavilə — məsələn, qeyri-qanuni kazino saytı ilə istifadəçi razılaşması — etibarsız hesab olunur. Məhkəmə bu cür müqavilə üzrə iddianı təmin etmir və oyunçu itirdiyi pulu geri ala bilmir.
3.2 Mülki İddialar və Zərərin Bərpası
Yalnız qanuni operatorlar (Topaz, Misli, Azərlotoreya) vasitəsilə yaranan mübahisələrdə mülki iddia mümkündür.
Oyunçu öz hesabından silinmiş vəsait, bonus və ya uduşun ödənilməməsi ilə bağlı mülki iddia qaldıra bilər.
3.3 Məsuliyyətin Paylanması
Oyunçular üçün:
- Qanuni operatorla müqavilə bağlayıbsa — mülki məsuliyyət qarşılıqlıdır.
- Qeyri-qanuni saytdan istifadə edibsə — hüquqi qorunma yoxdur.
4. Cinayət Məsuliyyəti
4.1 Qumar Oyunlarının Təşkili
Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsi (Maddə 244-1) göstərir:
“Qumar oyunlarının təşkili və keçirilməsi qanunla müəyyən olunmuş qaydada həyata keçirilmədikdə, azadlıqdan məhrumetmə və ya cərimə ilə cəzalandırılır.”
Yəni, yalnız dövlət tərəfindən icazə verilmiş operatorlar — Topaz, Azərlotoreya — bu maddədən istisna edilir.
4.2 Qanunsuz Reklam və Cəlbetmə
Qumar oyunlarının reklamı, sosial mediada tanıtımı və ya oyunçuların cəlb edilməsi də inzibati və cinayət məsuliyyətinə səbəb ola bilər.
Bu hallarda cərimələr 5,000–50,000 AZN arası dəyişir. (Mondaq.com)
4.3 Pul Yuma və Fırıldaq Riskləri
Qeyri-qanuni onlayn qumar saytlarında dövriyyə olunan pullar çox vaxt pul yuma (money laundering) əməliyyatları ilə əlaqələndirilir.
Azərbaycan Maliyyə Monitorinqi Xidməti bu əməliyyatları izləyir və şübhəli hallarda hesabları dondura bilər. (fiu.gov.az)
5. Beynəlxalq Praktika
- Böyük Britaniya – UK Gambling Commission bütün onlayn mərc operatorlarını lisenziyalaşdırır və “məsul oyun” siyasətini tətbiq edir. (gamblingcommission.gov.uk)
- Malta / Curacao – onlayn operatorlara beynəlxalq lisenziyalar verir, lakin bu lisenziyalar Azərbaycanda etibarlı deyil.
- Türkiyə – yalnız “İddaa” və “Milli Piyango” kimi dövlət operatorları qanunidir.
- ABŞ – bəzi ştatlarda onlayn mərc qanuniləşdirilib, digərlərində isə cinayətdir.
Azərbaycan modeli daha çox Türkiyə modelinə bənzəyir: yalnız dövlət nəzarətində olan operatorlara icazə verilir.
Nəticə
Azərbaycanda onlayn mərc və lotereya oyunları yalnız dövlət lisenziyalı operatorlar vasitəsilə qanunidir — Topaz, eTopaz, Misli, Azərlotoreya kimi.
Bütün digər onlayn kazino və mərc saytları qeyri-qanuni fəaliyyət hesab olunur və iştirak edənlər üçün hüquqi risklər, o cümlədən mülki və cinayət məsuliyyəti yaradır.
Əgər onlayn oyun və mərc fəaliyyətində iştirak edirsinizsə, hüquqi çərçivəni, məsuliyyət dərəcəsini və operatorun statusunu diqqətlə yoxlayın.
Qanunsuz platformalarda iştirak nəinki maliyyə itkisinə, həm də hüquqi nəticələrə səbəb ola bilər.
Arbitro Hüquq Şirkəti Birdəfəlik hüquqi xidmətlər, Korporativ hüquqi xidmətlər, Fiziki şəxslərə hüquqi xidmətlər təqdim edir. Təcrübəli vəkillərimiz ilə sizin hüquq müdafiəçiniz olmağa hazırıq.
